“İzmir İktisat Kongresi’nin memleketler arası plandaki yükü çok önemli”

Boğaziçi Üniversitesi Emeritüs Prof. Dr. Zafer Toprak, Bloomberg HT’ye İzmir İktisat Kongresi’nin iktisat tarihindeki kıymetini anlattı.

Türkiye İktisat Kongresi’nin 100. yılında yaptığı değerlendirmesinde Toprak ” 1923 tahminen de mecazi manada en uzun yıl. Bilhassa 3 tane kırılma noktası var. Bunlardan bir tanesi 17 Şubat tarihinde başlayan ve 4 Mart’ta biten Türkiye İktisat Kongresi. İkincisi 24 Temmuz’da Lozan’ı imzalamamız. Üçüncüsü de 29 Ekim’de Cumhuriyet’in ilanı. Bu üçlü sac ayağı aslında Cumhuriyet’i inşa eden olaylar dizimi diyebiliriz” formunda konuştu.

Toprak “İzmir İktisat Kongresi aslında çok kritik bir evrede gündeme geldi. Lozan’daki görüşmelerin kesintiye uğradığı bir evre bu” dedi.

İktisat Kongresi’nin siyasi istikameti ve milletlerarası plandaki tartısı çok önemli

Kapitülasyonların her türlü sonlandırmaya karşı başkaldırıyı simgelediğini söyleyen Toprak “Mustafa Kemal’in en büyük tasası da bu kongrede kapitülasyonlardı. Konuşmasında da çok detaylı bir formda kapitülasyonların ne olduğunu, neden kaldırılması gerektiğini anlattı. Burada Mustafa Kemal’in masanın öbür tarafındaki ülkelere karşı kapitülasyon konusunda açıkça ödün verilmeyeceği bildirisini tüm dünya kamuoyuna iletme uğraşı içerisinde olduğunu görüyoruz. İzmir İktisat Kongresi’nin siyasi istikameti ve milletlerarası plandaki yükü bence çok daha önemli” sözlerini kullandı.

Bu kongrenin Türkiye’nin gelmiş geçmiş en kapsamlı kongresi olduğunun altını çizen Toprak “Bu kongreye 1135 kişinin iştirak etti ve Anadolu’nun dört bir yanından gelen temsilcilerle toplanan bir kongre. Gayelerden bir tanesi de Türkiye iktisadını entegre edebilmek. Osmanlı iktisadının yapısı daha çok liman kentler üzerine heyeti, dışa dönük bir yapıya sahip. Meğer Başşehir olarak addettiğimiz Ankara ile birlikte içi entegre etme gayreti içinde olacağız. O nedenle de demiryolu siyasetine başka bir ehemmiyet vereceğiz.

Türkiye bayan hareketinin de bir kırılma noktası

Osmanlı’nın bir evvelki meclis yapısı bir ölçüde Türkiye’nin meselelerine tahlil getirmemiş durumda. Bu kongre tıpkı vakitte çok farklı meslek kümelerini da bir ortaya getirme telaşı içinde ve kongrede tüccar, çiftçi, endüstrici ve emekçi kümesi olmak üzere 4 farklı meslek kümesi temsil ediliyor. Bu 4 meslek kümesi içinden benim açımdan en stratejik olan emekçi kümesi. Türkiye’de toplumsal siyasetlere yönelik açılımların da birinci programı bu kongrede gündeme geliyor. Bu kongre tıpkı vakitte Türkiye’de birinci defa geniş ölçekte bayanların ve erkeklerin birlikte tıpkı yerde toplanarak yaptıkları bir kongre. Yaklaşık 500 bayan iştirak ediyor. Türkiye bayan hareketinin de değerli manada bir kırılma noktasıdır diyebiliriz” sözlerini kullandı.

1920’ler Türkiye’de mali bağımsızlıklar için değerli adımların atıldığı bir evre

Toprak “Türkiye güya 20’li yıllarda liberal bir iktisat siyaseti sürdürmüş, daha sonra da 30’larda devletçiliğe geçmişti üzere bir algı var. Bu bence yanlışsız bir algı değil. 1920’ler aslında Türkiye’de mali bağımsızlıklar doğrultusunda değerli adımların atıldığı bir evre. Türkiye bu tarihlerde doğrulabilmek için resesyonist bir politikayı ön plana çıkardı diyebiliriz” dedi.